1. Zijn jullie communisten?
Communisme is de meest wetenschappelijke benaming voor onze
opvattingen. Maar we zullen onszelf in onze propaganda eerder "marxisten"
of "revolutionaire socialisten" noemen. De meeste mensen
brengen het woord "communisme" vooral in verband met de
ondemocratische en totalitaire regimes die decennialang de plak hebben gezwaaid
over een derde van de mensheid. Als we dit woord te lichtvaardig in de mond
zouden nemen, dan zouden de meesten denken dat we stalinisten zijn, ondemocratische,
dictatoriale socialisten.
2. Zijn er dan nog andere marxisten dan Oostblok-communisten?
Stalinisme is eigenlijk geen marxisme. Het is een ontaarding van de
oorspronkelijke leer, net zoals de Sovjet-Unie vanaf ca. 1924 een ontaarde vorm
was van de oorspronkelijke arbeidersdemocratie uit de dagen van de
Oktoberrevolutie in 1917. Het gebrek aan kritische discussie, de genadeloze
vervolging van andersdenkenden, het geloof in de onfeilbaarheid van één partij
en één leider, dat alles is het marxisme volstrekt vreemd... Het
marxisme is geen gesloten kerkgeleerdheid waarin een handvol filosofen of
partijleiders alles voor eens en voor altijd vastgelegd, becijferd en voorspeld
hebben.
3. Wat is het dan wel?
Het is een kritische methode, een manier om naar de wereld te
kijken. Wat Marx 120 jaar geleden gezegd heeft, kan vandaag voorbijgestreefd
zijn. Zelfs indien alles wat Marx gezegd heeft, niet meer zou opgaan (wat
bij nader inzien hoegenaamd niet waar is) dan zou het nog mogelijk zijn om
zich marxist te noemen...
4. Het is natuurlijk gemakkelijk om je na de feiten te distantiëren
van de Oostblokdictaturen...
De mensen van
de Linkse Socialistische Partij zijn
nooit aanhangers geweest v.h. stalinisme, niet voor en niet na
de val van de Muur. Zij noemen zich o.a. ook Trotskisten, naar de
marxist die zijn jarenlange strijd tegen het stalinisme uiteindelijk met de
dood bekocht heeft. Alle stromingen die zich beriepen op de politieke erfenis
van Leon Trotski (1879-1940) werden in deze regimes genadeloos vervolgd.
Het werd hun kwalijk genomen dat zij het ondemocratisch karakter van
deze staten en het herenleventje van de leiders op de korrel namen. In de
strafkampen kregen zij steevast een voorkeursbehandeling en meestal was dat de
kogel. In een aantal Oostbloklanden waren er trouwens voor de val van de Muur
afdelingen van het Committee for a Workers International (de
Internationale waarbij ook onze partij is aangesloten) ondergronds actief. Zij
hebben deelgenomen aan de bewegingen die het stalinisme hebben omvergeworpen.
5. Is de Sovjet-Unie dan ooit iets anders geweest dan een dictatuur?
Jazeker.
6. Leg uit.
"Sovjet" betekent "raad" in het Russisch. De Sovjet-Unie
is ontstaan uit basisdemocratische vergaderingen van de bevolking. De sovjets
waren niets anders dan uit hun voegen gerezen stakerscomités ontstaan uit
spontane acties van de loonarbeiders en de meest bewuste boeren. De
Oktoberrevolutie was op haar beurt niets anders dan de politieke machtsovername
door deze raden: dan zijn de raden de staatsmacht geworden.
7. In het Rusland van de vroege twintigste eeuw had zo'n basisdemocratische
beweging misschien kans op slagen... Maar het Rusland van toen is het België
van nu niet.
In iedere staking die een zekere tijd duurt, zie je dat de arbeiders
zich gedwongen zien om de strijd beter te organiseren. Dan roepen ze een stakerscomité
in het leven. In een algemene staking, een staking die alle sectoren van
het openbare leven treft, zie je na een zekere tijd een volledige
verlamming van de maatschappij. Tegen wil en dank zien de arbeiders zich dan
verplicht om het voortbestaan van de samenleving te verzekeren: het vuilnis
moet worden opgehaald; bepaalde poststukken moeten toch bezorgd worden; de orde
moet worden gehandhaafd; er moet medische verzorging zijn etc., etc. Aangezien
de gevestigde staatsmacht door de acties grotendeels verlamd en
gedesorganiseerd is, zie je dat het na verloop van tijd de comités van de
arbeiders en buurtbewoners zijn die deze taken op zich nemen. Dan verandert het
comité van een zuiver sociaal en politiek strijdorgaan, in een orgaan
van politieke macht. Dat is eigenlijk logisch. Op de duur zijn de
basiscomités, de raden, immers nog het enige wat in de maatschappij nog een
beetje functioneert. Het is daarom dat de vakbondsleidingen aansturen op een
zo vlug mogelijke beëindiging van een algemene staking, omdat ze na verloop van
tijd, door de zelforganisatie van de arbeiders, de controle over de beweging
kwijtraken.
8. Aanvankelijk was de Sovjet-Unie dus een arbeidersdemocratie. Wat zijn de
kenmerken van een arbeiders-democratie
1.In de parlementaire democratie hebben de verkozenen vier, vijf of meer
jaren tijd om de mensen te laten vergeten dat ze hun verkiezingsbeloften hebben
gebroken. Ze hebben al die jaren de tijd om hun fouten en misstappen te
camoufleren... Dat kan niet onder de arbeidersdemocratie. Hier moet iedere
verkozene permanent afzetbaar zijn door hetzelfde kiescollege dat
hem/haar heeft aangeduid. Dat is het beste middel tegen valse manoeuvres,
onbekwaamheid en corruptie.
2.In de hedendaagse staatsvormen verdienen de politici hopen geld (en dat
maakt hen niet minder corrupt). Onder de arbeidersdemocratie verdient iedere
verkozen niet meer (maar ook niet minder) dan de gemiddelde geschoolde
arbeider. De mensen hebben geen behoefte aan leiders die op de duur niet
meer weten wat de prijs van een brood is; ze moeten leiders hebben die weten
wat het alledaagse leven van de arbeiders en jongeren is.
3.Het beroepsleger is een broeihaard van militaire kaste vorming, van rechtse samenzweringen en van autoritaire, ondemocratische omgangs-vormen. Onder de arbeidersdemocratie heerst het gewapende volk, een goed georganiseerde volksmilitie met verkozen en permanent afzetbare officieren: het beste middel tegen staatsgrepen, nationalistisch extremisme en de chaos van de burgeroorlog. De toegang tot een wapen om jezelf en de verworvenheden van je klasse te verdedigen wordt dan een recht. Het wordt dan ook mogelijk om alle wapens centraal op te slaan, te registreren en de omloop ervan te controleren zonder dat de burgers zich aangetast voelen in hun recht om een wapen te dragen. Het is dus nog een goed middel tegen de gewapende misdaad ook. Militaire training wordt in zo'n volksleger i.p.v. een hersenspoeling en de onderwerping van je individuele persoonlijkheid gewoon een plezierige en avontuurlijke vorm van vrijetijdsbesteding; landsverdediging wordt i.p.v. een peperdure aangelegenheid relatief goedkoop, want je moet geen onproductieve beroepslegers onderhouden; de arbeiders worden ook de best getrainde soldaten ter wereld, want hun training is een doordeweekse activiteit. Het is een beetje zoals bij de vrije Atheense staatsburgers uit de Oudheid, die tijdens hun militaire oefeningen ook discussieerden over politiek, kunst en filosofie en ondertussen ook nog hun conditie onderhielden. En zoals je weet: de Grieken waren betere soldaten dan de ongemotiveerde huurlingen en miliciens van de Aziatische tirannieën.
3.Het beroepsleger is een broeihaard van militaire kaste vorming, van rechtse samenzweringen en van autoritaire, ondemocratische omgangs-vormen. Onder de arbeidersdemocratie heerst het gewapende volk, een goed georganiseerde volksmilitie met verkozen en permanent afzetbare officieren: het beste middel tegen staatsgrepen, nationalistisch extremisme en de chaos van de burgeroorlog. De toegang tot een wapen om jezelf en de verworvenheden van je klasse te verdedigen wordt dan een recht. Het wordt dan ook mogelijk om alle wapens centraal op te slaan, te registreren en de omloop ervan te controleren zonder dat de burgers zich aangetast voelen in hun recht om een wapen te dragen. Het is dus nog een goed middel tegen de gewapende misdaad ook. Militaire training wordt in zo'n volksleger i.p.v. een hersenspoeling en de onderwerping van je individuele persoonlijkheid gewoon een plezierige en avontuurlijke vorm van vrijetijdsbesteding; landsverdediging wordt i.p.v. een peperdure aangelegenheid relatief goedkoop, want je moet geen onproductieve beroepslegers onderhouden; de arbeiders worden ook de best getrainde soldaten ter wereld, want hun training is een doordeweekse activiteit. Het is een beetje zoals bij de vrije Atheense staatsburgers uit de Oudheid, die tijdens hun militaire oefeningen ook discussieerden over politiek, kunst en filosofie en ondertussen ook nog hun conditie onderhielden. En zoals je weet: de Grieken waren betere soldaten dan de ongemotiveerde huurlingen en miliciens van de Aziatische tirannieën.
4.Tenslotte moet in de arbeidersdemocratie iedere arbeider of wie dan
ook die daar door de bevolking bekwaam wordt toe geacht, kunnen verkozen
worden in iedere functie. De politiek geschoolde arbeider is een bekwamere
leider dan de professor, omdat de arbeider ook nog de werkelijke behoeften van
de mensen kent. Indien nodig kan hij dan nog beroep doen op de vakkennis van
specialisten. En zeg niet dat al onze huidige leiders slimme en bekwame mensen
zijn. President Bush is te dom om voor de duivel te dansen, dat weet iedereen;
maar hij is wel de leider van de machtigste natie ter wereld, omdat zijn
familie tot de twintig rijkste families in de V.S. behoort. Stel jezelf eens
de vraag: wie is de bekwaamste, meest verantwoordelijke en toegewijde leider
van mensen? Roberto D'Orazio of president Bush?
9. Betekent dit dat een student of een intellectueel geen verkozen functie
kan uitoefenen?
Toch wel. Als hij/zij een vertrouwenspersoon van de arbeiders en jongeren
is. En als hij/zij bereid is om dezelfde levensstandaard aan te nemen als de
gewone mensen.
10. En als ik nu eens niet bereid ben om de gemiddelde levensstandaard aan
te nemen?
Dan moet je niet in de politiek gaan, maar gewoon je carrière verder
zetten. Daar is op zich niets op tegen. Ik zal de eerste zijn om je veel succes
te wensen.
10. Maar de Russische arbeidersdemocratie is toch ontaard in de totalitaire
dictatuur... is dat niet het bewijs dat jouw staatsvorm indruist tegen de
natuur van de mens?
Alles verklaren aan de hand van de "menselijke natuur" is een
gemakkelijke manier om je te ontslaan van de studie van de geschiedenis. Het
enige wat we van de natuur van de mens kunnen zeggen is dat hij een sociaal,
maatschappelijk wezen is. Maar de maatschappij heeft al ontelbare
veranderingen ondergaan. Dus ook "de natuur van de mens" is al
verschillende keren veranderd. De psychologie van de mensen uit de Oudheid (zo
leren ons recente ontwikkelingen in de geschiedschrijving, zie bvb. Norbert
Elias 'Het Civilisatieproces') verschilt hemelsbreed van deze uit de
Middeleeuwen; en deze is dan weer totaal anders dan de basispersoonlijkheid
onder de moderne kapitalistische maatschappij. De psychologie van de mens wordt
voor een deel gevormd door erfelijkheid, maar vooral door de maatschappij,
de sociale omgeving, waarin hij/zij opgroeit. In de oermaatschappij had
niemand er materieel belang bij om zich veel meer dan een ander toe te eigenen.
Het individueel belang werd maar gescheiden van het algemene belang vanaf het
ogenblik dat de privé-eigendom van de grote productiemiddelen (grond, de
veestapel) ontstond.
De privé-eigendom bestaat niet omdat de mens egoïstisch is; het egoïsme
bestaat omdat de privé-eigendom bestaat. Dictaturen bestaan niet omdat de mens
heerszuchtig is; heerszucht bestaat omdat het nog mogelijk is om een
alleenheerser te worden.
11. Hoe is de zaak dan verkeerd gelopen in de Sovjet-Unie?
Zuiver economisch gezien was het primitieve Rusland niet rijp om
onmiddellijk naar het socialisme over te gaan. Voor negen tienden was Rusland
bij het begin van de twintigste eeuw nog een achterlijk feodaal land. Maar de
bliksemsnelle industriële ontwikkeling in de Russische steden in de
laatste decennia van de negentiende eeuw had een zelfbewuste en strijdbare
arbeidersbeweging doen ontstaan. Al gauw staken de Russische arbeiders qua
politiek initiatief hun West-Europese makkers voorbij. Dit bracht de jonge
Lenin (1870-1924) er al heel vlug toe ervan af te stappen dat het eerst de
ontwikkelde industriële naties zouden zijn waar revoluties zouden
losbreken. Op het eind van zijn leven was Karl Marx (1818-1883) trouwens
zelf al beginnen twijfelen aan dat vooruitzicht. Eén resultaat van de
historische ontwikkeling was alvast dat de Russische arbeiders wel
beschikten over een geschikte leiding (in de vorm van de bolsjewieken) om de
machtsovername door te voeren. In Europa waren de leiders van de socialistische
arbeidersbeweging circa 1914, door de lange vreedzame ontwikkeling, ingekapseld
door het systeem; ze waren corrupt en onbetrouwbaar geworden.
Het waren welvarende en vadsige
carrièristen geworden i.p.v. gestaalde en actieve militanten. Voor hun
carrière hadden ze meer belang bij het voortbestaan van het kapitalisme dan bij
het "hachelijke avontuur van de revolutie". In de jaren 1918-1923
verrieden ze systematisch de revolutiegolven die overal in Europa volgden op de
geslaagde Oktoberrevolutie (bvb. in Duitsland waar ze zelfs actief meehielpen
met het bloedig onderdrukken van stakingen en opstanden). De West-Europese communisten
van hun kant schoten, door hun gebrek aan ervaring (i.t.t. de bolsjewieken) de
ene bok na de andere. Kort gezegd: in Rusland bestond wel de gepaste
politieke leiding, maar niet de gepaste economie; in West-Europa bestond wel de
juiste economie, maar niet de juiste leiding. Daardoor kwam de Russische
Revolutie alleen te staan en stond ze bloot aan buitenlandse invallen van het
Westen (in 1918 meer dan twintig vreemde legers tegelijk) en binnenlands
gestook door de vijanden van de revolutie. Dat moet een vreselijke tijd geweest
zijn voor de Russische arbeiders en boeren. Sabotage, militaire aanvallen,
vernielingen, propagandistische misleiding van het volk door de Westerse, Witte
legers en buitenlandse inlichtingendiensten enerzijds; de noodzaak tot harde
tegen-maatregelen door de revolutionaire regering van Lenin en Trotski
anderzijds. Toen in 1922 de laatste vreemde legers (de Japanners)
buitengeborsteld waren en de laatste Witte generaals verslagen, lag het land in
puin...
12. Sorry dat ik je onderbreek, maar wat heeft dat te maken met de opkomst
van het stalinisme?
Maar dat was nog niet het begin van het stalinisme.
1.Trotski legt
het zo uit: in een situatie van algemene schaarste begint de staat zich
tegenover de bevolking te gedragen als de politieagent tegenover de wachtrij
voor de rantsoenbedeling. Deze bewaker heeft ook behoeften. Hij zal dus
beginnen stelen en via allerlei oneerlijke praktijken zichzelf bevoordelen. En
hij zal niet alleen stelen voor zichzelf en zijn gezin. Hij zal genoeg
scheefslaan om ook de ambtenaar om te kopen die achter hem toezicht staat te
houden. Deze ambtenaar zal op zijn beurt genoeg steekpenningen eisen om ook zijn
toezichthouders om te kopen.
Zo ontstaat een ganse piramide van corruptie en vriendjespolitiek. En
voor je 't weet zit de corruptie tot in de hoogste regionen van het
staatsapparaat. Dat was een eerste soort bureaucraten.
2. Vervolgens waren de bolsjewieken, doordat hun beste en meest
opofferingsgezinde kaders waren omgekomen in de burgeroorlog, verplicht
om deze laatsten te vervangen door mensen uit het oude (uit zichzelf al
corrupte en autoritaire) ambtenarenkader uit de tijd van de tsaren.
3. Daarnaast ontstonden (door de beperkte herinvoering van het kapitalisme
vanaf 1921 om het land herop te bouwen, de Nieuwe Economische politiek)
er in korte tijd allerlei op winst beluste middelgrote ondernemers en rijke
boeren die op hun beurt het staatsapparaat begonnen te infiltreren. En nu was
het moeilijk om slechte politici af te zetten, want, zoals gezegd, tijdens de
burgeroorlog was de arbeidersdemocratie afgeschaft en vervangen door het
oorlogscommunisme.
4. Tenslotte leidde de demobilisatie van miljoenen soldaten na de oorlog tot
het overspoelen van de arbeidsmarkt met werkloze elementen die wel iets zagen
in een goed opbrengende politieke carrière. Vanaf 1922-1923 begonnen deze
nieuwe lagen steun en leiding te zoeken in de minst standvastige elementen van
de bolsjewistische leiding: mensen zoals Jozef Stalin (1879-1953). Behoedzaam
en uiterst opportunistisch schipperend tussen de verschillende lagen en klassen
van de Sovjet-maatschappij en vooral steunend op de naïeve aanbidding van
leiders door de achterlijkste lagen van de plattelandsbevolking, wist Jozef
Stalin zichzelf en zijn vertrouwelingen op te werken tot een alleenheerschappij
die haar gelijke in de geschiedenis niet kent. Vanaf het eind van de jaren
twintig begon de ongenadige vervolging van andersdenkenden en oppositievoerders
tegen de bureaucratie.
In 1926 werd Leon Trotski, die met zijn Linkse Oppositie vanaf 1923 campagne had
gevoerd tegen de tirannieke ontaarding van de Revolutie, uit al zijn functies
ontheven. In 1927 werd hij in binnenlandse ballingschap gevoerd (In Alma Ata,
de meest van de beschaving geïsoleerde plek ter wereld). In 1929 werd
hij het land uitgezet. Deels om zich te ontdoen van mogelijke oppositie, deels
om de vreselijke blunders en verraderlijke manoeuvres in zijn buitenlandse
politiek te verdonkeremanen, maar vooral om de basisdemocratische traditie van
de Oktoberrevolutie uit te wissen, schakelde Stalin in de jaren 1936-1939
zowat de ganse oude leiding (en bij nader toezien eigenlijk de ganse oude
partij) van Lenin uit d.m.v. showprocessen, massa-executies, folteringen en
andere terreurmethodes. Soortgelijke methodes werden ook gehanteerd in de
Communistische Internationale en andere linkse stromingen buiten
Rusland. In 1940 werd Leon Trotski zelf in zijn verblijf te Coyoacan met een
ijshouweel het hoofd ingeslagen door een afgezant van Stalin, Ramon Mercader.
De overwinning van het Rode Leger in W.O. II zorgde ervoor dat revoluties
in de rest van de wereld konden worden afgeleid naar het installeren van
stalinistische regimes. Door de overwinningen van het stalinisme hebben
miljoenen arbeiders en jongeren gedurende tientallen jaren gedacht dat marxisme
gelijk aan stalinisme is. Maar dat is niet waar. Nu het stalinisme is
weggevallen, komt er opnieuw ruimte voor het échte marxisme.
13. Wie of wat garandeert dat de komende revoluties niet op het zelfde
zullen uitdraaien, op de meest beestachtige dictaturen, die misschien
aanvankelijk wel een aantal goede hervormingen doorvoeren maar uiteindelijk een
economische mesthoop nalaten?
1. De hedendaagse arbeiders (ook een groot deel van de arbeiders in de zgn.
Derde Wereld) hebben een oneindig veel hoger beschavingspeil dan de Russische
arbeiders en boeren in de eerste helft van de twintigste eeuw. Je moet
begrijpen dat er in het Rusland van die tijd nog heksen verbrand werden
(zonder zever!).
2. De moderne revoluties zullen geen of veel minder beroep moeten doen op
volksvijandige kaders uit de oude samenleving. De meeste arbeiders kunnen
lezen, schrijven en rekenen. Ze kunnen een elementaire boekhouding en
administratie bijhouden. Velen onder hen beheersen de modernste computermedia
en snelle communicatiemiddelen. De meerderheid van de hedendaagse ambtenaren
zijn overal in levenswijze grotendeels gelijkgeschakeld met de
industriearbeiders. Vroeger was de postbode een notabele die op gelijke
hoogte stond met de veldwachter en de schoolmeester. Nu zijn de postbodes, de
onderwijzers, de kleine beambten van het ministerie van financiën, enz. ei zo
na nog proletarischer dan de best betaalde lagen van het proletariaat zelf.
Zelfs de politieagenten en militairen hebben na W.O.II de
strijdmethoden en organisatievormen van de arbeiders overgenomen:
vakbondsacties, politieke meetings enz. ...
3. Voorts hebben de arbeiders en jongeren geleerd uit de ervaring van het
stalinisme en van alle dictaturen uit de twintigste eeuw. Juist o.a. het
stalinisme heeft hen geleerd wat de waarde van democratische vrijheden is. Eens
aan de macht, zullen ze hun democratische rechten niet zo vlug meer laten
vernietigen.
Door de moderne communicatiemiddelen zullen revoluties zich trouwens veel
sneller kunnen voortplanten in het buitenland dan vroeger. Het is heel goed
mogelijk dat één geslaagde machtsovername in een klein land als België in de
periode van één jaar zowel het doodsvonnis ondertekent van de meeste
kapitalistische systemen als van de overblijvende stalinistische staten. De
snelle voortwoekering van de democratische revoluties in de jaren 1989-1991
(die overigens met uitzondering van Roemenië vrij vreedzaam verliepen) tegen
het stalinisme bewijst dat dit de grootste waarschijnlijkheid is.
14. Wat is dan de rol van jullie partij?
Eerst en vooral wil ik duidelijk maken dat de revolutie ook door verschillende
partijen kan doorgevoerd worden. Na de revolutie zullen ook een aantal burgerlijke
partijen blijven bestaan. Zolang zij de wapens niet opnemen tegen de
arbeiders, zullen zij in alle vrijheid kritiek kunnen uitoefenen. Een verplicht
éénpartijstelsel is de traditie van het echte marxisme volkomen vreemd. Maar
wat de revolutionaire rol van de partij(en) betreft... de syndicale en later
politieke strijd van de arbeidersbeweging en van de radicale jongeren moet
leiden tot het ontstaan van een hecht, maar democratisch georganiseerde
partijkern van gemotiveerde en goed gevormde revolutionairen.
Deze laatsten bewijzen hun geschiktheid als leiding, doordat zij temidden
van de opgaande en neergaande golven van sociale strijd, temidden van de
vervolgingen, vereenzaming en sociale uitsluiting in hun persoonlijk leven,
toch nog de standvastigheid, actiebereidheid en het psychologisch evenwicht
hebben kunnen bewaren om op het juiste moment met de juiste ideeën en acties
uit te pakken. Een echte marxist wordt vooral gehard in periodes waarin
alles hem/haar tegenzit (de jaren '90). Hij/zij bewijst zijn/haar doorzicht
door op de juiste manier tussen te komen in periodes waarin alles weer beter
wordt.
Zoals nu: met de heropflakkerende
sociale strijd, de nieuwe radicalisering onder bepaalde lagen van de jongeren,
de antiglobalisering beweging, de oorlogs-dreiging en de revoluties in de Derde
Wereld. Iemand die altijd zo geleefd heeft, streeft niet gauw naar persoonlijk
comfort en persoonlijke macht ten koste van de arbeiders. Hij/zij vindt
plezier, avontuur en bevrediging in de strijd voor een menselijker samenleving.
Welnu, een partij die bestaat uit zulke mensen, die de denk- en actiemethoden
van het marxisme correct hanteren, zal in een periode van revolutionaire
spanningen van een paar honderd kaders uitgroeien tot een partij van
tienduizenden leden. Mao Tse Toeng was
een lugubere stalinist, maar één ding had hij toch goed begrepen: als je
een strovuur op de juiste plaats neerlegt, krijg je binnen de kortste keren een
bosbrand.
In enkele tientallen landen hebben duizenden socialisten de handen in
elkaar geslagen en gaan van de reeds bestaande Committee for a Worker's
International een echte internationale arbeiderspartij maken; stilaan zijn
we ook begonnen om van onze kleine propagandaorganisaties echte partijen
te maken. De Linkse Socialistische Partij wordt de Belgische afdeling
van de nieuwe Internationale.
15. Bedoel je dat de partij de revolutie zal maken?
Neen. Massabewegingen en revoluties groeien spontaan uit de
problemen in de maatschappij, of er nu een marxistische partij aanwezig is
of niet. De kleinere spanningen (stakingsgolven, politieke schandalen,
oorlogsdreiging, dreigende armoede, enz.) groeien na verloop van tijd vanzelf
uit tot grotere bewegingen. Een kleine marxistische partij kan dit proces
hoogstens versnellen. Maar de meest politiek bewuste arbeiders en
jongeren moeten zich wel in partijverband organiseren om de mensen de weg naar
de macht te wijzen. Trotski zegt: de historische tragedies van de
arbeidersbeweging zijn te wijten aan het ontbreken van een goede leiding. En
hij kon het weten: de mislukte revolutiegolven na W.O.I hebben mede geleid tot
zijn uitschakeling.
Websites;
