Maina van der Zwan - Internationale Socialisten
Volgens mijn vader is
communisme het systeem van onderdrukking en geweld. Het is niet zo gek dat hij
dat denkt, aangezien hij bijna in de Chinese gevangenis was beland nadat hij in
1989 een paar medestudenten naar de protesten op het plein van Hemelse Vrede
leidde. Het feit dat hij na zijn ‘misstapje’ geen baan meer kon krijgen in
China is een van de redenen waarom ik hier in Nederland ben. Toch vroeg ik me
af, vooral in deze turbulente tijden, of links gedachtegoed echt zo slecht is.
Er wordt tegenwoordig namelijk elk dag gesproken over dat ‘Marx toch gelijk
had’ en het ‘falen van het kapitalisme’. Ik vroeg het aan Maina van der Zwan,
de landelijke coördinator van de revolutionair socialistische organisatie Internationale Socialisten en een van
de schrijvers van het boek '125 jaar Marx'.
Ook Mao snapte Marx
niet
Ik heb nooit duidelijk het verschil begrepen tussen Marx, Mao en alles wat aan de linkerkant zit. Wat is het Marxisme überhaupt? Marx, vertelt Maina, is de grondlegger van de meest fundamentele kritiek op het kapitalisme. Eerst brengt dat enorme welvaart, maar uiteindelijk zal het kapitalisme volgens Marx’ leer onherroepelijk ineenstorten. Kapitalisten concurreren constant met elkaar en streven onophoudelijk naar maximalisatie van winst en productie. Volgens de communisten buiten zij tegelijkertijd degenen uit die daadwerkelijk de goederen produceren, onder meer door lage lonen. ‘In het Marxisme wordt er van uitgegaan dat werkende mensen, de arbeiders, uiteindelijk de macht nemen om de maatschappij fundamenteel te veranderen.’ Maar zo’n machtsovername door arbeiders moet toch gepaard gaan met geweld en onderdrukking? Met onvermijdelijk een totalitair regime zoals in China en Rusland als resultaat? Internationale socialist Maina stelt me gerust. ‘Communisme staat zeker niet gelijk aan onderdrukking. In China en zo ook heel veel andere landen, kan je niet spreken van communisme.’
Ik heb nooit duidelijk het verschil begrepen tussen Marx, Mao en alles wat aan de linkerkant zit. Wat is het Marxisme überhaupt? Marx, vertelt Maina, is de grondlegger van de meest fundamentele kritiek op het kapitalisme. Eerst brengt dat enorme welvaart, maar uiteindelijk zal het kapitalisme volgens Marx’ leer onherroepelijk ineenstorten. Kapitalisten concurreren constant met elkaar en streven onophoudelijk naar maximalisatie van winst en productie. Volgens de communisten buiten zij tegelijkertijd degenen uit die daadwerkelijk de goederen produceren, onder meer door lage lonen. ‘In het Marxisme wordt er van uitgegaan dat werkende mensen, de arbeiders, uiteindelijk de macht nemen om de maatschappij fundamenteel te veranderen.’ Maar zo’n machtsovername door arbeiders moet toch gepaard gaan met geweld en onderdrukking? Met onvermijdelijk een totalitair regime zoals in China en Rusland als resultaat? Internationale socialist Maina stelt me gerust. ‘Communisme staat zeker niet gelijk aan onderdrukking. In China en zo ook heel veel andere landen, kan je niet spreken van communisme.’
Mijn cd’s mag ik
houden
Ik ben opgegroeid met het idee dat het in de natuur van de mens besloten ligt om egoïstisch te zijn. Zo hebben we het miljoenen jaren overleefd en ik zie niet in hoe we deze natuur zouden kunnen veranderen. Maar volgens Maina hoeft het communisme niet haaks te staan op je eigen belang. ‘Het is niet zo dat er absoluut geen privé-bezit meer bestaat en dat je je cd’s het raam uit moet gooien. De arbeiders, die het systeem draaiende houden, moeten de controle overnemen in instellingen, zoals bijvoorbeeld ziekenhuizen of fabrieken, waardoor de productie wordt gecollectiviseerd, dus van iedereen wordt. Mensen mogen dan zelf bepalen wat er gebeurt in hun bedrijf of met de producten die zij maken. Het moet een democratische economie worden. Wat we nu hebben, één keer in de vier jaar een knopje indrukken, is eigenlijk geen democratie te noemen.’
Ik ben opgegroeid met het idee dat het in de natuur van de mens besloten ligt om egoïstisch te zijn. Zo hebben we het miljoenen jaren overleefd en ik zie niet in hoe we deze natuur zouden kunnen veranderen. Maar volgens Maina hoeft het communisme niet haaks te staan op je eigen belang. ‘Het is niet zo dat er absoluut geen privé-bezit meer bestaat en dat je je cd’s het raam uit moet gooien. De arbeiders, die het systeem draaiende houden, moeten de controle overnemen in instellingen, zoals bijvoorbeeld ziekenhuizen of fabrieken, waardoor de productie wordt gecollectiviseerd, dus van iedereen wordt. Mensen mogen dan zelf bepalen wat er gebeurt in hun bedrijf of met de producten die zij maken. Het moet een democratische economie worden. Wat we nu hebben, één keer in de vier jaar een knopje indrukken, is eigenlijk geen democratie te noemen.’
Grijp de macht in de
Appie
Het duizelt me. Bij communisme denk ik juist niet aan democratie en wat de economie betreft weet ik dat communisten alles van boven willen opleggen in vijfjarenplannen, waar de arbeiders zich maar naar moeten te schikken. Hebben mensen het niet veel te druk om zich bezig te houden met elke kleine beslissing die er moet worden gemaakt? Wordt het gevaar dat we met z’n allen door de bomen het bos niet zien dan niet erg groot? Maina: ‘Ik neem een groot bedrijf, de Albert Heijn, als voorbeeld. De AH heeft een enorm systeem van mensen die in de productie, logistiek etcetera werken. Dit complexe netwerk wordt draaiende gehouden door de werknemers en die zouden dus zelf hun bedrijf moeten organiseren. Ik snap dat je wel enigszins hiërarchie nodig hebt en organisatiestructuur, maar de organisatie zou dan direct gekozen moeten worden en mensen die hun macht misbruiken moeten direct afzetbaar zijn.’
Het duizelt me. Bij communisme denk ik juist niet aan democratie en wat de economie betreft weet ik dat communisten alles van boven willen opleggen in vijfjarenplannen, waar de arbeiders zich maar naar moeten te schikken. Hebben mensen het niet veel te druk om zich bezig te houden met elke kleine beslissing die er moet worden gemaakt? Wordt het gevaar dat we met z’n allen door de bomen het bos niet zien dan niet erg groot? Maina: ‘Ik neem een groot bedrijf, de Albert Heijn, als voorbeeld. De AH heeft een enorm systeem van mensen die in de productie, logistiek etcetera werken. Dit complexe netwerk wordt draaiende gehouden door de werknemers en die zouden dus zelf hun bedrijf moeten organiseren. Ik snap dat je wel enigszins hiërarchie nodig hebt en organisatiestructuur, maar de organisatie zou dan direct gekozen moeten worden en mensen die hun macht misbruiken moeten direct afzetbaar zijn.’
Nee, dit systeem is
eenheidsworst!
Ik voel het. De nobele vakkenvuller die met zijn kameraden de tirannieke filiaalmanager afzet, klanten en personeel bevrijdt van de bonuskaart, de kristalzegels eerlijk verdeelt en het klassenverschil tussen huismerk en A-merk opheft. Maar om eerlijk te zijn klinkt het me logisch in de oren dat de mensen die daadwerkelijk het werk doen, ook het voor het zeggen hebben. Ondertussen associeer ik het socialisme ik met monotone, sobere uniformen en het ontstaan van een eenvormige, grijze massa. Is dat wel wat we willen? ‘In het systeem van nu is juist alles eenheidsworst.’ werpt Maina tegen. ‘Alles wordt door dezelfde bedrijven gemaakt en wordt massaal geproduceerd. Ook op school leren jullie allemaal hetzelfde. Iedereen wordt als het ware gedrild om volgzame werknemers te worden. De menselijke ontwikkeling zou een nieuwe fase in moeten gaan. Ik denk juist dat dit socialistische systeem juist een gigantische dynamiek los zou maken in de menselijke creativiteit en productiviteit.’
Ik voel het. De nobele vakkenvuller die met zijn kameraden de tirannieke filiaalmanager afzet, klanten en personeel bevrijdt van de bonuskaart, de kristalzegels eerlijk verdeelt en het klassenverschil tussen huismerk en A-merk opheft. Maar om eerlijk te zijn klinkt het me logisch in de oren dat de mensen die daadwerkelijk het werk doen, ook het voor het zeggen hebben. Ondertussen associeer ik het socialisme ik met monotone, sobere uniformen en het ontstaan van een eenvormige, grijze massa. Is dat wel wat we willen? ‘In het systeem van nu is juist alles eenheidsworst.’ werpt Maina tegen. ‘Alles wordt door dezelfde bedrijven gemaakt en wordt massaal geproduceerd. Ook op school leren jullie allemaal hetzelfde. Iedereen wordt als het ware gedrild om volgzame werknemers te worden. De menselijke ontwikkeling zou een nieuwe fase in moeten gaan. Ik denk juist dat dit socialistische systeem juist een gigantische dynamiek los zou maken in de menselijke creativiteit en productiviteit.’
Ontwaakt!
Als dat is wat het communisme te bieden heeft vind ik het best aanlokkelijk. Maar moeten we daarvoor het kapitalistische systeem totaal opgeven? Om de zo veel decennia krijgen we een recessie, maar dat is toch relatief vergeleken met de welvaart waar we nu in verkeren? ‘Ik denk dat het heel naïef en onrealistisch is als je denkt dat we op deze voet nog door kunnen gaan. In dit systeem dat alleen maar om meer en meer vraagt, hebben we over honderd jaar geen leefbare planeet meer. Als het gaat om problematiek zoals klimaatverandering, zoetwater toegang, denk ik dat we op deze manier straks een orkaan Katrina op wereldschaal mee zullen maken. Als je geeft om de volgende generaties, moet je niet aan de zijlijn blijven staan en minstens een poging wagen de samenleving te veranderen.’ Dat is makkelijk gezegd. Natuurlijk zijn er duizenden dingen waar ik het niet mee eens ben, maar wat is nou één persoon in de miljoenen? ‘Je kan verandering brengen door een actie te organiseren. Ik vond bijvoorbeeld de scholierenstaking van vorig jaar prachtig. Een protest kan namelijk over zoiets triviaals als dertig extra lesuren gaan, maar uitmonden in een echte beweging.‘
Als dat is wat het communisme te bieden heeft vind ik het best aanlokkelijk. Maar moeten we daarvoor het kapitalistische systeem totaal opgeven? Om de zo veel decennia krijgen we een recessie, maar dat is toch relatief vergeleken met de welvaart waar we nu in verkeren? ‘Ik denk dat het heel naïef en onrealistisch is als je denkt dat we op deze voet nog door kunnen gaan. In dit systeem dat alleen maar om meer en meer vraagt, hebben we over honderd jaar geen leefbare planeet meer. Als het gaat om problematiek zoals klimaatverandering, zoetwater toegang, denk ik dat we op deze manier straks een orkaan Katrina op wereldschaal mee zullen maken. Als je geeft om de volgende generaties, moet je niet aan de zijlijn blijven staan en minstens een poging wagen de samenleving te veranderen.’ Dat is makkelijk gezegd. Natuurlijk zijn er duizenden dingen waar ik het niet mee eens ben, maar wat is nou één persoon in de miljoenen? ‘Je kan verandering brengen door een actie te organiseren. Ik vond bijvoorbeeld de scholierenstaking van vorig jaar prachtig. Een protest kan namelijk over zoiets triviaals als dertig extra lesuren gaan, maar uitmonden in een echte beweging.‘
De held van het anticommunisme
President Ronald Reagan van de VS
